Deze pioniervegetatie groeit in enigszins beschut, voedsel- en vooral stikstofrijk, stilstaand tot tijdelijk stromend, basisch water. De bodem bestaat vaak uit klei, waarop zich door tijdelijke stroming of schoning geen organische laag vormt. De gemeenschap is tamelijk onverschillig ten opzichte van de waterkwaliteit, maar mijdt zeer ionenrijk of brak water. Zij groeit optimaal in tijdelijk door de rivier overstroomde, oude rivierstrangen. Daarnaast komt zij voor in doorbraakkolken, brede sloten en kanalen. De waterdiepte varieert van 20 tot 100 cm; tijdelijk droogvallen wordt goed verdragen.
De Europese verspreiding beperkt zich voornamelijk tot de gematigde streken. De Watergentiaan-associatie ontbreekt in het noorden en zuiden van Europa en is zeldzaam in Groot-Brittannië en Ierland. De verspreiding in Oost-Europa is onvoldoende bekend. In Nederland, waar ze vooral voorkomt in het Fluviatiel en Laagveendistrict, is de associatie vrij algemeen. Via kanalen is zij ook de Pleistocene gebieden binnengedrongen.
De kensoort Watergentiaan is vrijwel altijd dominant aanwezig. Van de kensoorten van de hogere eenheden komen Gele plomp, Smalle waterpest en Stijve waterranonkel het meeste voor. Onder de begeleidende soorten zijn Veelwortelig kroos en Puntkroos het talrijkst.
Schaminée, J., Sýkora, K., Smits, N. en Horsthuis, M., 2010, Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, KNNV Uitgeverij Veldgids nr 25, pp. 102. Het codenummer van deze gemeenschap luidt in deze Veldgids 5Ba4.
Schaminée, J., Haveman, R., Hennekens, S., Horsthuis, M., Janssen, J., Ronde, I. de, Smits, N. en Sýkora, K., 2022, Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, KNNV Uitgeverij, 3e druk, pp. 103. In deze nieuwe druk van de Veldgids luidt het codenummer van deze associatie of plantengemeenschap r5Ba5.
