De waterplant Brede waterpest, Elodea canadensis, tref je in steeds mindere mate aan in geïsoleerde wateren als afgesloten meanders, vijvers en in afgravingen. Aan de lange vertakte onderwaterstengels zitten de korte langwerpige en vlakke bladeren in kransen. Soms bloeien de planten met alleen vrouwelijke bloemen. Alle planten die in onze contreien voorkomen van deze tweehuizige soort zijn vrouwelijk.
De meerjarige Brede waterpest, Elodea canadensis Michx., uit de Waterkaardefamilie of Hydrocharitaceae, is een uit Noord-Amerika afkomstige neofyt, die door menselijk handelen in de Europese wateren is terechtgekomen.
Aangezien er van deze tweehuizige plantensoort geen mannelijk bloeiende planten in onze wateren zijn terecht gekomen, kan er geen bestuiving optreden. Wat we tegenwoordig dan ook zien is dat de klonen minder levensvatbaar zijn en je ziet dan ook een afname in het aantal planten van de Brede waterpest.
Aan de stengels, die zich regelmatig vertakken, zitten de langwerpige, stompe bladeren, die 1 tot 5 mm breed zijn, breder derhalve dan die van de Smalle waterpest. De bladeren zijn in tegenstelling tot die van de Smzlle waterpest vlak. Aan de top van de stengel liggen de bladeren dakpansgewijs heel dicht over elkaar heen. Ze hebben een fijn getande bladrand met maximaal 23 tandjes, wat met een loep te zien is. Ze zitten heel dicht op elkaar in kransen om de stengel en ook tussen de kransen zit maar een kleine afstand, maar naar de basis toe wordt de afstand tussen de kransen groter waardoor er daar wel stengelleden van meer dan twee cm zichtbaar zijn tussen de kransen.
Je kunt in de zomer bloeiende planten vinden. Er ontstaat dan een smalle kelkbuis op een bloemschede in de oksel van een blad tot aan het wateroppervlak. Daar opent een kleine stamperbloem met drie kelkbladen en drie kroonbladen. De kroonbladen zijn licht paars of paarsachtig van kleur. Je vindt op de stijl drie stempels. Bevruchting, en dus zaadzetting, treedt nooit op, omdat mannelijk bloeiende planten nu eenmaal ontbreken.
De planten wortelen in de onderwaterbodem en afbrekende stukken stengel kunnen met de waterstroom verder drijven. Ze vormen dan weer wortels en deze kunnen zich dan bij aanraking met de onderwaterbodem daar de grond in groeien en zo een nieuwe groeiplaats vormen.
's Winters blijven de planten groen en in de herfst vormen ze aan zijtakken nieuwe spruiten met heel dicht opeen zittende bladeren. Deze groeien dan in het voorjaar uit tot nieuwe volwassen planten.
MM_210107
Brede waterpest is een van oorsprong Noord-Amerikaanse soort, maar inmiddels is de plant over het hele noordelijk halfrond verbreid geraakt. In de het midden van de negentiende eeuw schijnt een Utrechtse botanicus de plant op meerdere plekken in het open water gebracht te hebben, met als gevolg door de plant verstopte watergangen. Dit verklaart de Nederlandse geslachtsnaam Waterpest. Alleen de vrouwelijke plant is zo verspreid geraakt, doordat afbrekende stukken weer snel uitgroeien.
Inmiddels neemt de omvang van de populatie van Brede waterpest sterk af terwijl die van de Smalle waterpest toeneemt.
Gezien de afname van de plantensoort staat ze inmiddels op de rode lijst van beschermde planten. Van een 'pest' is er derhalve nauwelijks sprake meer. Kon je in het midden van de negentiende eeuw spreken van een invasieve exoot, tegenwoordig mag je de plantensoort betitelen met het minder negatief beladen neofyt.
Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van de Brede waterpest, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 235-236.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Duistermaat, L (2020) Heukels'flora van Nederland, 24ste druk: 104.
Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 213.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Elodéa canadénsis