In sloten en stilstaand tot stromend water dat nogal voedselrijk is kun je Gewoon sterrenkroos vinden. De drijvende waterplanten hebben aan het wateroppervlak een rozet van kleinere bladeren en langs de in het water naar beneden hangende stengel staan de bladeren kruisgewijs.
De meest in onze wateren voorkomende Sterrenkroossoort is Gewoon sterrenkroos, Callitriche platycarpa Kütz. uit de Weegbreefamilie of Plantaginaceae. De planten kunnen overwinteren en sieren dan in het vroege voorjaar onze sloten en wateren. In stilstaande of beperkt stromende watergangen vormt de soort een bladrozet die aan de oppervlakte van het water blijft drijven. De bladeren, helder groen en ondoorschijnend, zijn spatelvormig en er staan meerdere bladeren, soms wel tot twaalf, bij elkaar in de rozet. Onder de rozet hangt een stengel in het water en aan deze stengel staan de bladeren tegenover elkaar. Je kunt zelfs spreken van een kruisgewijze bladstand. Deze bladeren zijn wat meer uitgerekt waardoor ze wat langwerpiger zijn; toch houden ook deze in de verte nog de spatelvorm. De bladeren kunnen tot 2 cm lang worden en de top van de langwerpige bladeren zijn licht uitgerand. Onder de bladparen hangen onderwaterwortels, maar de planten kunnen ook in de bodem wortelen. De stengels zijn bezet met piepkleine haren. Om die te kunnen zien, moet je wel een loep gebruiken.
In diep en snelstromend water vind je geen bladrozetten die aan de oppervlakte drijven. De planten zijn dan enigszins ondergedoken en hebben alleen de hangende en drijvende stengels met de kruisgewijs tegenoverstaande langwerpige tot lijnvormige bladeren.
Ook als een sloot of ondiep water droog valt, kun je Gewoon sterrenkroos, zij het wat minder gemakkelijk, aantreffen. De oude stengels met daaraan de bladrozetten sterven dan wel af, maar de planten vormen nieuwe liggende stengels, waaraan je alleen maar de langwerpige tot elliptische tegenoverstaande bladeren vindt.
De planten kunnen zich vooral vegetatief vermeerderen. Afgebroken stukjes groeien steeds weer opnieuw uit tot zelfstandige planten. Je zult in het algemeen bijna geen bloeiende planten vinden, laat staan dat je vruchten kunt vinden. Toch bloeien deze planten, al is het zelden en dan kan er dus ook kruisbestuiving optreden. De eenslachtige bloemen staan in de oksels van de tegenoverstaande bladeren. Beide typen eenslachtige bloemen staan op dezelfde planten. De soort is dus een eenhuizige soort. De eenvoudige bloemen bestaan uit twee kleine, vliezige schubben, eigenlijk schutbladeren en hebben geen kelk- of kroonbladen. Binnen deze kleine vliezige schutbladeren staat in een mannelijk bloeiende bloem een tot 5 mm lang wordende enkele meeldraad; zijn helmknop, die geel van kleur is, steekt boven water uit. In een vrouwelijk bloeiende bloem vind je het bovenstandig vruchtbeginsel met twee stijlen met stempel. Het vruchtbeginsel is aanvankelijk tweehokkig, maar groeit al snel uit tot vierhokkig. Bestuiving vindt plaats boven water of op het wateroppervlak. En na bevruchting en rijping groeit de vrucht uit met smalle vleugels langs de vruchtrand. De kleur is bruin.
Het is een algemeen voorkomende soort in onze wateren.
Stomphoekig sterrenkroos, C. obtusangula, lijkt erg veel op Gewoon sterrenkroos. Om een duidelijke uitspraak te doen of het om Gewoon dan wel Stomphoekig sterrenkroos gaat moet naar de vruchten gekeken worden. Die zijn echter niet gemakkelijk te vinden, omdat de Sterrenkrozen spaarzaam bloeien. Wanneer men niet heel zeker is van de determinatie is het beter om te spreken van Sterrenkroos of Callitriche spec..
MM_170716/200126
Gewoon sterrenkroos komt in het hele land voor maar langs de kustgebieden is de soort wat zeldzamer. Het groeit in neutrale tot carbonaatrijke zoete wateren en kan een zekere watervervuiling verdragen. Je vindt het in beken, sloten, kanalen, stromend water en ook in vrij diepe wateren. Het houdt niet van brak water wat een deel van de verklaring is waarom het minder in de kustgebieden is aan te treffen. In het gebied waar onze foto's en video-opnamen zijn gemaakt komen zowel Gewoon sterrenkroos als Stomphoekig sterrenkroos vrij algemeen naast elkaar voor.
Om Sterrenkroossoorten goed van elkaar te onderscheiden moet je nogal specialistisch te werk gaan. Je moet bijvoorbeeld met een microscoop de vorm van de pollenkorrels bekijken. Of je dient over de vruchten te beschikken. Gewoon sterrenkroos lijkt heel veel op onder andere Stomphoekig sterrenkroos.
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Gewoon sterrenkroos verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 142.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 533. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 650.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 627.
Flora europaea (1972) deel 3: 125.
Met dank aan Willemien Troelstra voor de opmerking aangaande de moeilijkheid om te beslissen tussen Gewoon en Stomphoekig sterrenkroos.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Callítriche platycárpa.