De Rode waterereprijs, Veronica catenata, vind je net als de Blauwe op vochtige tot natte zandige bodems en als oeverplant langs de waterkant van sloten, plassen en langzaam stromende beken en kleine rivieren. De roze bloemen staan in trossen in de oksels van de bladeren aan de stengels. Deze stengels kunnen ook wat rood aangelopen zijn.
De eenjarige en soms meerjarige, overblijvende planten van de Rode waterereprijs, Veronica catenata Pennell, uit de Weegbreefamilie of Plantaginaceae, werden vroeger bij de Helmkruidfamilie ingedeeld.
De planten hebben weinig vertakte rechtopstaande stengels die glad en kaal zijn. De stengels zijn rond tot een beetje vierkantig; de kleur van de stengels is in beginsel groen, maar kan paars aangelopen zijn. De bladeren zitten tegenover elkaar aan de stengels en de voeten van de bladeren omvatten de stengel voor de helft. De bladeren zijn eirond tot langwerpig met een spitse punt en de randen van de bladeren zijn gaaf tot fijn gezaagd. Ze zijn minder dan vijf maal zo lang als breed, een onderscheid met de Schildereprijs.
De tweezijdig symmetrische bloemen staan in trossen die zijn ingeplant in de oksels van twee tegenoverstaande bladeren. Onder elke bloem staat een klein schutblad dat lancetvormig en spits is; het is iets breder dan de schutbladeren van de Blauwe waterereprijs. De kroonbladen zijn licht roze van kleur en hebben duidelijke donkerroze strepen of aderen. Na bestuiving en bevruchting groeit het bovenstandig vruchtbeginsel uit tot een doosvrucht die rond tot wat breder dan lang is. De kelkbladen zijn elliptisch tot wat langwerpig en in het vruchtstadium staan ze schuin af van de vierhokkige doosvrucht. De vrucht is langer dan de kelkslippen. Na de bloei maken de bloemstelen, die je dan vruchtstelen pleegt te noemen, een rechte hoek met de as van de trosvormige bloeiwijze. Dit is een goed onderscheid met de Blauwe waterereprijs, want bij deze soort maken de vruchtstelen een scherpe hoek met de bloeiwijze-as.
Rode waterereprijs vind je net als de Blauwe waterereprijs op natte modderige kleiige en zandige, basische bodems, maar ook als oeverplant aan de waterkant en in ondiepe stromend water van beken en sloten. De Rode waterereprijs kun je ook aantreffen in de uiterwaarden van de rivieren.
MM_180126
Het verspreidingsgebied of areaal van de Rode waterereprijs omvat Europa met uitzondering van de meest noordelijke gebieden en verder de gematigde streken van het noordelijk halfrond. Ook in het oosten van Afrika is de soort inheems. De Rode waterereprijs breidt zich momenteel uit. Dat geldt niet voor de Blauwe.
De naam Veronica is waarschijnlijk afgeleid van de Heilige Veronica die Christus'gelaat met een doek afveegde tijdens zijn lijdensweg naar de Calvarieberg, waar Hij gekruisigd is. Volgens de overlevering werd bij het zweet afvegen het gelaat van Christus op miraculeuze wijze op deze doek ingeprent. De naam Veronica is een samenstelling van vera en icon hetgeen 'waar' respectievelijk 'beeld' betekent. De vorm van de bloem van de Blauwe of Rode waterereprijs heeft iets van een gezicht. Het latijnse woord 'catenata' betekent 'ketenachtig', of 'aaneengeschakeld', hetgeen op de bloeiwijze betrekking heeft.
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van de Rode waterereprijs verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 218-219.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 539. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 657-658.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 874.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Verónica catenáta
Met dank aan Jan van Twisk voor enige gegevens omtrent de naamgeving van de Rode waterereprijs.