Onder de distels die in onze contreien voorkomen valt de Kale jonker, Cirsium palustre, op door zijn stakerig uiterlijk. De tot soms 2 m hoog wordende planten hebben stengels die weinig vertakt zijn. Daardoor zijn ze lang en hebben bovenin een aantal hoofdjes met rode buisbloemen. Die bloeien in de zomer en worden door insecten bezocht die voor de bevruchting zorgen. Dat heeft tot de Nederlandse naam geleid. Kale jonker staat in vochtig tot zeer vochtige graslanden en in de vochtige randen van loofbossen.
Binnen de familie van de Composieten kennen we een groep van planten die in de volksmond 'distel' worden genoemd vanwege hun stekelige bladeren en omwindselbladeren. Toch is er sprake van verschillende geslachten binnen deze groep 'distels'. De Kale jonker, Círsium palústre (L.) Scop., hoort thuis in de geslacht Vederdistel of Cirsium. Vederdistels zijn binnen de zogenaamde "distels" te herkennen aan het feit dat de top van de stekelige omwindselbladen van de bloemhoofdjes niet teruggeslagen is. Dit onderscheidt het geslacht Vederdistel of Cirsium van het geslacht Distel of Carduus.Een verder onderscheid tussen beide geslachten is het pappus. De haren van het pappus (de gereduceerde kelk) van de Vederdistel zijn van zijhaartjes voorzien; we noemen dat veervormig. Je kunt dit overigens eigenlijk alleen maar goed bekijken met een loep. Het veervormig zijn van de pappusharen heeft het geslacht zijn Nederlandse naam gegeven.
De tot anderhalve meter (en soms meer) hoog wordende stengel heeft veel hoofdjes en altijd meer dan vier die in kluwens bij elkaar staan. De hoofdjes zijn kort gesteeld. De stengel is tot bovenaan duidelijk stekelig gevleugeld. De hoofdjes zijn niet bedekt door grote schutbladeren.
De bladeren zijn lijn-lancetvormig tot bochtig veerspletig en met twee tot drielobbige slippen. Ze zijn van boven niet stekelig, maar de bladranden zijn dat wel.
De tweeslachtige buisbloemen zijn roodpaars en de Kale jonker bloeit de hele zomer van juni tot september.
MM_110927
Kale jonker is een wat meer bijzondere Vederdistelsoort die wordt aangetroffen op matig voedselrijke bodems die behoorlijk vochtig tot nat zijn. Je vindt de soort in moerassen en moerasachtige graslanden langs oude rivierarmen, in vochtige graslanden en in loofbossen op vochtige plekken. Ook aan slootkanten en in duinvalleien tref je de soort aan. In Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland wordt een aantal plantengemeenschappen beschreven waarin de Kale jonker een belangrijke rol speelt. Dit zijn:
09Ba2 Associatie van Vetblad en Vlozegge
16Ab1 Veldrus-associatie
16Ab3 Associatie van Echte koekoeksbloem en Gevleugeld hertshooi
16Ab4 Associatie van Boterbloemen en Waterkruiskruid
16Ab6 Associatie van Gewone engelwortel en Moeraszegge
32Aa1 Associatie van Moerasspirea en Valeriaan
36Aa1 Associatie van Geoorde wilg
43Aa3 Meidoorn-Berkenbos
43Aa4 Goudveil-Essenbos
De plant is ijl en schraal, dat wil zeggen weinig bebladerd. Daaraan dankt hij zijn Nederlandse naam Kale jonker.
Voor meer uitgebreide informatie over de ecologie van de Kale jonker en zijn relaties met andere organismen verwijzen we naar Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora.Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 136.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 619. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 677.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 1095.
Uitspraak van de wetenschappelijke naam: Círsium palústre
