Aan de zeer kleine bloemen tot hooguit 3 mm groot en de blauw tot witte kleur van de kronen is de Veldereprijs, Veronica arvensis, te herkennen. De planten worden normaal gesproken niet zo hoog, maar kunnen in bemeste situaties een hoogte van enige decimeters bereiken. De kleine bloemen staan op korte stelen in de oksels van schutbladeren die groter zijn dan de bloem- of vruchtstelen. Liggende stengels wortelen niet op de knopen. Er is slechts één hoofdwortel met bijwortels. De doosvruchten zijn omgekeerd hartvormig en hebben een 1 mm grote stijlrest. De rand van de vruchten is bewimperd met een reeks klierharen.
Tot de eenjarige soorten onder de Ereprijzen hoort de Veldereprijs, Veronica arvensis L., uit de Weegbreefamilie, of Plantaginaceae.
De planten zijn helemaal behaard en hebben een liggende tot rechtopstaande stengel. Soms hebben ze de vorm van een meerarmige kandelaar. De vertakte stengels die op de grond liggen buigen dan met een boog omhoog. De bladeren zijn eirond tot cirkelrond en hebben een gekartelde rand. Ze staan tegenover elkaar aan de stengels.
De bloemen staan alleen in de oksels van schutbladeren. De onderste schutbladeren lijken sterk op de stengelbladeren, maar de bovenste schutbladeren zijn smaller en minder gekarteld tot gaafrandig. De stelen van de bloemen en vruchten zijn veel korter dan de schutbladeren. De stelen staan rechtop en buigen niet terug. De bloemkroon is heel klein tussen 2 en 3 mm in doorsnee. Van de vier kroonbladen is het bovenste, grootste kroonblad blauw van kleur, terwijl de andere kroonbladen ook wit getint zijn, waarbij het kleinste onderste kroonblad vrijwel helemaal wit is. Na bestuiving en bevruchting groeit het bovenstandig vruchtbeginsel uit tot een omgekeerd hartvormige doosvrucht, die een rand van klierharen heeft. De vrucht is groter dan de vruchtsteel en de kelkslippen groeien uit tot een lengte van 7 mm. De stijl die achterblijft op de vrucht is ongeveer 1 mm groot.Opvallend is dat de stengels met vruchten nog lang blijven staan. De zaden worden pas na een flinke tijd vrijgelaten.
Het zaad kan vrijwel het hele jaar door kiemen. Kiemt het zaad laat in het jaar dan blijven de kleine plantjes als overwinteraars aanwezig en bloeien ze vroeg in het voorjaar.
De Veldereprijs groeit op open zandige, licht minerale bodem. Hij staat graag in de volle zon op akkers, muren, steenachtige plaatsen en op wat lemige en kleiige bodem. Op zuidelijke hellingen in de duinen voelt de plant zich ook goed thuis.
MM_140509
Het oorspronkelijk areaal van Veldereprijs omvat Europa, maar tegenwoordig is het een kosmopolitische soort. De soort is in onze contreien heel algemeen, maar wat minder vertegenwoordigd in zeekleigebieden.
Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland beschrijven Veldereprijs als een begeleidende annuele soort in de plantengemeenschappen:
13Aa2 Associatie van Kandelaartje en Plat beemdgras
14Bc2 Associatie van Sikkelklaver en Zachte haver
14Ca1 Duinsterretjes-associatie
30Ba2 Associatie van Ruige klaproos
De groeiplaatsen in de duinen zijn goed beschouwd de meest oorspronkelijke plekken waar Veldereprijs thuishoort.
De naam Veronica is waarschijnlijk afgeleid van de Heilige Veronica die Christus' gelaat met een doek afveegde tijdens de Kruisweg. Volgens de overlevering werd bij het afvegen het gelaat van Christus op miraculeuze wijze op de doek ingeprent. Haar naam is een samenstelling van vera en icon hetgeen waar beeld betekent. De ereprijsbloem heeft iets van een gelaat . Dat het plantje overal in het veld voorkomt is duidelijk in de naam Veldereprijs verwoord en nog extra met arvensis benadrukt (met dank aan Jan van Twisk).
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Veldereprijs verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 221-222.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 536. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 654.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 875.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Verónica arvénsis.
