Schermhavikskruid, Hieracium umbellatum, is een soort die goed te onderscheiden is binnen het moeilijke geslacht van Havikskruiden. De planten hebben tijdens de bloei geen rozet meer, of hooguit wat verwelkte bladresten aan de basis van de stengel. De rechtopstaande stengel is bebladerd met verspreid staande langwerpige tot lancetvormige en bij de duinvariant zelfs lijnvormige bladeren. De planten zijn niet met klierharen bezet, een onderscheid met Stengelomvattend havikskruid. De gele lintbloemen hebben gele stijlen en de omwindselblaadjes van het hoofdje zijn aan de top omgebogen, behalve de binnenomwindselblaadjes.
Havikskruiden zijn er diverse die moeilijk van elkaar zijn te onderscheiden. Maar Schermhavikskruid, Hieracium umbellatum L. de enige soort binnen de sectie H. hieracioides Dumort., uit de Composietenfamilie of Asteraceae, is wel goed te onderscheiden en te herkennen. De planten zijn niet, zoals Stengelomvattend havikskruid, met klierharen bezet.
Op de ondergrondse delen ontstaat in eerste instantie een rozet, maar zodra de plant gaat bloeien en een rechtopstaande stengel vormt sterven de rozetbladeren af. De bladeren staan verder verspreid langs de stengel en ze zijn langwerpig tot lancetvormig. Hun rand is spaarzaam getand en omgerold, waardoor ze gaaf lijken. Bij de duinvariant zijn de bladeren relatief nog langer en vrijwel lijnvormig; de rand is dan gaaf tot gegolfd.
Boven aan de stengel kan bij forsere exemplaren een aantal hoofdjes op vertakkingen staan die samen een schermvormige bloeiwijze vormen. Wat meer schriele exemplaren hebben minder hoofdjes. De binnenste omwindselblaadjes staan rechtop, de meer naar buiten staande rijen omwindselblaadjes hebben een omgebogen top. Bij de landinwaartsvoorkomende exemplaren zijn de omwindselblaadjes nauwelijks behaard, maar de duinvariant heeft juist grof behaarde omwindselblaadjes. De lintbloemen hebben gele stijlen. De nootjes die ontstaan na bevruchting zijn tot 3 mm lang en hebben bovenaan een duidelijke ring.
Schermhavikskruid kan in onbeschaduwde vegetaties in de volle zon staan, maar ook in bossen.
MM_210108
Schermhavikskruid is een soort die van nature in de gematigde en koudere delen van het noordelijk halfrond voorkomt. In onze contreien komt de soort vooral voor op de hogere pleistocene gronden en in de duinen. In de duinen kennen we een wat afwijkende vorm met hele smalle bijna lijnvormige bladeren met een gave rand. In Zuid-Limburg vind je de soort vaak aan de bovenrand van hellingen die vaak ontkalkt zijn. Ook op oudere muren van vestingwerken kun je de soort aantreffen.
Door het voorkomen van apogamie, zaadontwikkeling zonder bevruchting, zijn er vele microsoorten te onderscheiden. Bij Schermhavikskruid komt wel regelmatig kruisbestuiving, dus sexuele voortplanting, voor. Het is dan ook een goed te onderscheiden soort, tegenwoordig sectie, binnen de Havikskruiden.
Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van Schermhavikskruid, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 202-203.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 636; hirin wordt nog de soort Hieracium umbellatum onderscheiden. Of met de nieuwste druk van deze flora: Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland, 24ste druk: 691, waarin de wetenschappelijke namen Hiercium sectie Hieracioides en Hieracium umbellatum beide worden gebruikt.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 1121-1122.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Hierácium umbellátum