Verfstoffen om geweven linnen te kleuren werden vóór het industriële tijdperk uit planten gewonnen. Onze voorvaderen hebben in de loop van hun ontwikkeling ontdekt dat planten stoffen afgeven waarmee je dat kunt doen. Ook hebben ze de kunst ontwikkeld om deze kleurstoffen redelijk snel en efficiënt uit het plantenmateriaal te winnen. Als je dan beschikt over de primaire kleuren kun je door menging van de verfstoffen variatie aanbrengen in de kleur die je aan het linnen geeft.
Zo hebben mensen al vroeg in de geschiedenis ontdekt dat de primaire kleuren geel, rood en blauw uit verschillende planten geëxtraheerd kunnen worden. Beroemd is de in Zeeland in vroeger tijden gekweekte Meekrap, waar uit de wortels de rode kleurstof werd gewonnen. De Wouw leverde gele verfstof op.
Vandaag richten we ons op de Wede, Isatis tinctoria. In de wetenschappelijke naam is al weergegeven dat de Wede een kleur verschaft, en wel blauw. Hoe onttrek je die kleur nou aan het plantenmateriaal. Daarvoor moet je in het eerste jaar van groei van deze tweejarige tot meerjarige plant de bladrozet en de tot 30 cm hoog uitgroeiende stengel met bladmateriaal verzamelen. Het plantenmateriaal wordt fijn gemalen met een molen, vaak een zogenaamde volmolen door water aangedreven. Er worden ballen van gekneed en deze ballen kun je verhandelen.
De kweek en handel van dit materiaal heeft geen windeieren gelegd. In Thüringen werd op grote schaal Wede gekweekt en was Erfurt een centrale stad waar het ruwe materiaal tot ballen werd verwerkt. Vandaaruit werd dit in de vier windrichtingen over Europa verspreid. In oostelijke richting had de stad Görlitz het stapelrecht van deze Färber-Waid (ook wel bekend onder de naam Duits-Indigo). Aan dergelijke handel verdienden deze steden veel geld waardoor ze een flinke welvaart konden opbouwen, wat je terugziet in de prachtige gebouwen uit Middeleeuwen en Renaissance. In Nederland had de stad Roermond deel aan deze internationale handel. Daar werd Wede verwerkt die in de buurt langs de Roer gekweekt werd in de omgeving van Heinsberg en Jülich.
Na de invoer van Indigo uit Azië zakte dit gebruik van Wede in, waarmee een einde kwam aan de rijkdom verschaffende handel. En al helemaal na de chemisch-industriële revolutie in de 19e eeuw.
Bekijk de video-determinatie van Wede
Door Maurice Martens gepubliceerd 24-09-2019 en bijgewerkt op 14-08-2022, © Flora van Nederland
