Helm, ook wel Helmgras, of Calamagrostis arenaria, is een hoge grassoort, die wijd verspreid voorkomt langs de kusten van West-Europa. We vinden de soort vrijwel alleen in wat we wel de zeereep, dat wil zeggen de eerste duinenrijen, noemen. De plant is te herkennen aan zijn wat grijze uiterlijk, de aanwezigheid van forse rhizomen, dat zijn wortelstokken, en de grote strokleurige aarpluim met dicht geplaatste eenbloemige aartjes. Aan de basis van iedere bloem, onder aan de kroonkafjes, vinden we een sterke beharing. Je kunt deze te zien krijgen door een aartje te openen en de bloem uit de kelkkafjes te halen. Verder vallen de brede, wat opgeblazen, bladscheden met het zeer lange tongetje op.
Helm of Helmgras, Calamagrostis arenaria (L.) Roth., is hét gras uit de Grassenfamilie (Poaceae) dat door zijn lange en uitgebreide wortelstelsel in staat is duinzand vast te houden. Het is een pollenvormende pioniersoort die belangrijk is bij de vorming van duinen. De plant produceert lange wortelstokken, die zich horizontaal en vooral in verticale richting naar boven toe veelvuldig kunnen vertakken, zoals in de video getoond wordt. Waar deze wortelstokken met licht in aanraking komen ontstaat een nieuwe plant. De wortels zoeken in de diepte het zoet water op dat zich in de zoetwaterlens bevindt in de duinen enige meters onder de duintop, maar boven het zoutwatergedeelte in de zandbodem die onder invloed staat van de zeewaterspiegel.
Het is niet het eerste gras dat zich op het strand kan vestigen. Die eer is weggelegd voor Biestarwegras, maar Helm volgt op Biestarwegras in de successie, als de primaire duintjes zo hoog geworden zijn dat zich uit invallend regenwater de zoetwaterlens in het duin kan gaan vormen.
Omdat de duinen essentieel zijn voor de bescherming van Nederland en België tegen de zee, wordt er langs de kust veel Helm aangeplant. Dit gebeurt ook elders op de wereld bijvoorbeeld in Australië.
Helm is goed aangepast aan het vaak droge milieu, waarin de soort gedijt en heeft kenmerken die we bij xerofyten, dat zijn droogteplanten, aantreffen. Zo is de tot 50 cm lange bladschijf opgerold waardoor het oppervlak waarover verdamping plaats vindt, minder is. Deze ingerolde, bladeren hebben sterk uitspringende, dicht behaarde ribben. Alle haartjes zijn even lang. Enkel bij nat regenweer willen de bladschijven zich openen. De bladscheden overdekken elkaar. Op de overgang van bladscheden naar de bladschijf staat een tot 3 cm lang tongetje.
De plant wordt bovengronds 0,5-1,2 m hoog en bloeit in juni en juli met 7-22 cm lange dichte elliptische aarpluimen, die naar de top toe versmallen. De aartjes zijn 1-1,6 cm lang. Het onderste kroonkafje (lemma) is aan de voet omgeven met haren. Vlak onder de tweetandige top van het lemma zit een 0,2-0,8 mm lang uitsteeksel dat wel enigszins op een hoorntje lijkt. De vrucht is een graanvrucht.
MMGB_130408, gewijzigd MM_200302
Helm is wijdverspreid langs de kusten van West-Europa. De soort is geïntroduceerd in Noord-Amerika en Australië. In Nederland en België vrijwel alleen langs de kust, elders zeldzaam. In het binnenland hier en daar aangeplant of aangevoerd met duinzand. De soort komt voor op voedsel- en strooiselarm, droog, goed doorlatend zand. In de binnenduinen op stuifzand en stuifkuilen.
In Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland wordt een aantal plantengemeenschappen beschreven waarin Helm als begeleidende soort optreedt in graslanden van de binnenduinen en in een aantal pioniergemeenschappen van de kust, maar ook als naamgever en kensoort van de plantengemeenschap van de hoge duinen: 23Ab1 Helm-associatie.
Veel informatie over de ecologie van Helm en de relaties met andere organismen en het milieu is te vinden in Weeda, E.J. et al., (2003) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 5: 169-174.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 227. In deze flora werd de wetenschappelijke naam Ammophila arenaria gebruikt. In de nieuwe uitgave van deze flora luidt de wetenschappelijke naam van Helm of Helmgras Calamagrostis arenaria (L.) Roth.; zie Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland, 24ste druk: 251.
Uitspraak van de wetenschappelijke naam: Calamagróstis (of Ammóphila) arenária