Moeraswespenorchis of Epipactis palustris (L.) Crantz is een vrij zeldzame inheemse, overblijvende, plant die in allerlei natte duingebieden en blauwgraslanden voorkomt. Het is een van de orchideeënsoorten, met een uitgebreid stelsel van zich vertakkende wortelstokken. Epipactis-soorten hebben dat gemeen met bijvoorbeeld Dennen- en Keverorchis.

De meeste planten zijn 20 tot 30 cm hoog, een enkele maal tot 60 (65) cm. De afzonderlijke stengels zijn onvertakt, massief en bovenaan wat kantig. Deze zijn paars en kort behaard. Verspreiding gebeurt door zaden of door wortelstokken.

Een aantal basale bladeren staat dicht bijeen en ze zijn eirond tot breed-langwerpig; de hoger geplaatste bladeren en bracteeën (of schutbladeren; dat zijn bladeren direct onder of in de bloeiwijze geplaatst) zijn spitser van vorm. De bladranden zijn enigszins golvend, de top is toegespitst.

De bloemen zijn tweeslachtig en staan in een losse enigszins armbloemige tros naar één kant gericht. De bloemstengel is, vooral naar boven toe, kort behaard. De bracteeën van de laagst geplaatste bloemen zijn langer dan het vruchtbeginsel van de erbij horende bloem.

Een bloem is, als alle bloemen van orchideeën, apart van vorm. Van buiten naar binnen vinden we drie kelkbladen of sepalen, twee kroonbladen of petalen en een lip die uit twee delen bestaat. Kelk- en kroonbladen worden ook wel als bloemdekbladen aangeduid, omdat niet echt van kelk en kroon gesproken kan worden. De buitenste bloemdekbladen (sepalen) zijn smal tot langwerpig, van buiten wat groengeel of paars aangelopen, donker geaderd en van binnen dieppaars met wat lichtere randen. De binnenste bloemdekbladen of petalen zijn wat ronder en hebben een paarse adering. De lip bestaat uit twee delen, een achterste deel of hypochiel en een daarvoor geplaatst deel of epichiel, dat is het meest in het oog springende deel van de lip. Het achterste deel of hypochiel is als een brede bootvormige holte gevormd, waar de nectar wordt afgescheiden. Tussen hypochiel en epichiel zit een diepe insnijding, hierdoor is het epichiel ten opzichte van het hypochiel beweegbaar. Dat voorste deel is ook anders van vorm, het is rondachtig stomp, het heeft opstaande randen, het is gekroesd en wat ingesneden en wit tot zwak roze. Op de overgang met het hypochiel vinden we twee opstaande richels met een gele randtekening. Behalve de besproken bloemen met een sterk paars karakter komen ook planten voor waar de hoofdkleuren meer groen, geel en wit zijn.

In het midden van de bloem straat het zuiltje, een orgaan voortgekomen uit de vergroeiing van meeldraad en stempel. Hier zijn stempel en meeldraden dus als het ware met elkaar verenigd. Aan de bovenkant is het stuifmeel als klompjes verenigd tot zogenaamde polliniën met twee helmhokken. Daaronder is, meestal als een glimmend schijfje, de stempel te zien.

Het vruchtbeginsel is onderstandig, langwerpig en kort behaard. De vrucht ontwikkelt zich tot een doosvrucht, waarbinnen zich de stof-fijne zaden ontwikkelen. Deze komen vrij langs lengtespleten in de vrucht en worden door de wind over enorme afstanden verspreid.

Het voorkomen van Moeraswespenorchis hangt vrijwel altijd samen het voorkomen van basenrijke kwel.

Voor een goede beschrijving van de bloemdelen zie Landwehr J. (1977) Wilde orchideeën van Europa deel I, p. 18-19.

GB_140204/200122