De Sleutelbloemfamilie kent vrijwel uitsluitend kruidachtige planten, waaronder een aantal waterplanten. Ze hebben enkelvoudige bladeren. De tweeslachtige bloemen zijn regelmatig, meestal vijftallig; de kroonbladen zijn vaak vergroeid en dan is de kroon vijflobbig tot gedeeld; het aantal meeldraden is gelijk aan het aantal kroonbladen en ze staan vóór deze ingeplant. Het vruchtbeginsel is meestal bovenstandig met één stijl en stempel en groeit uit tot een doosvrucht. Het komt regelmatig voor dat er sprake is van heterostylie, dat wil zeggen dan bij de ene bloem een korte stijl te vinden is en bij een andere bloem een lange stijl. De helmhokken staan in het eerste geval boven het stempel op de stijl en in het andere geval lager dan het stempel van de stijl. Met dit systeem bereikt de plant kruisbestuiving.