Video Determinatie

Engels gras - Armeria maritima

Wanneer de plant niet bloeit suggereren de in polvormige rozetten staande lijnvormige bladeren dat je te doen hebt met een gras. Maar als uit de rozetten de stengels te voorschijn komen met daarop de hoofdjesachtige bloeiwijze met roze tot lichtpaarse of rode bloemen, weet je zeker dat het niet om een echt gras gaat. Het is Engels gras, Armeria maritima. Het is een plant van schorren en kwelders die goed is aangepast aan zoute omstandigheden. Daardoor vind je haar tegenwoordig ook wel langs in de winter gepekelde wegen.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

Een bijzonder opvallende plantensoort die tot de Strandkruidfamilie hoort is Engels gras, Armeria maritima (Mill.) Willd..

De soort lijkt door de lijnvormige bladeren als ze niet bloeit heel erg op een gras, maar de bladeren zijn wel wat vlezig en dik. Dat duidt erop dat de plant er op is gespecialiseerd om zuinig om te gaan met water. Dat is ook zo, ze staat op plekken waar het zoutgehalte tamelijk hoog kan zijn, zoals op schorren en kwelders, een natuurlijke standplaats van Engels gras, maar ook in bermen van wegen, waar in de winter met zout gestrooid wordt en in tuinen. Deze laatste standplaatsen zijn geen natuurlijke standplaatsen, maar de soort gedijt er goed. Zelfs worden er varianten gekweekt die worden aangeplant in bermen. Deze hebben dan vaak hoofdjes met bloemen die rood gekleurd zijn en niet roze, wat de kleur is van de wilde soort uit onze flora.

Engels gras heeft een dikke ondergrondse wortelstok en bovengronds staan de bladeren in op pollen lijkende rozetten. Met die wortelstok kan een plant grote oppervlakken koloniseren. Dat heeft tot gevolg dat veel dicht bij elkaar staande rozetten de facto tot een en dezelfde plant horen. De lijnvormige bladeren zijn tot 5 mm breed, ze hebben van onderen een duidelijke middennerf en ze zijn in staat om zout af te scheiden. Op die manier houden ze het zoutgehalte voldoende laag, zodat de fysiologie niet al te sterkt beïnvloed wordt.

In het centrum van de rozetten ontwikkelt zich een roodkleurige knop waaruit een steel met daarop een hoofdjesachtige bloeiwijze ontstaat. Onder de bloeiwijze zie je een naar beneden wijzende schede, die iets uitstaat. Het kan zijn dat daarmee wordt voorkomen dat insecten, zoals mieren, langs de, soms fijn behaarde, steel omhoog kunnen kruipen tot in de bloeiwijze. Onder het hoofdje is een aantal schutbladen te vinden en deze zogenaamde buitenste schutbladen hebben een groene middenstreep die vaak eindigt in een spitsje. De binnenste schutbladen zijn geheel vliezig en stomp. Op de bloemhoofdjesbodem staan de kleine bloemen. Ze hebben een vergroeide kelk met vijf kelktanden, die behaard zijn, en een vliezige binnenkelk. De roze kroonbladen zijn aan de voet vergroeid en de vijf meeldraden staan midden voor de kroonbladen en zijn ook onderaan met deze kroonbladen vergroeid. Het bovenstandig vruchtbeginsel, eenhokkig met een zaadknop, heeft vijf stijlen met harige stempels. De bloemetjes lijken wel wat op die van Sleutelbloem, maar wijken in het aantal stijlen en stempels duidelijk af. Nadat het vruchtbeginsel zich tot een doosvrucht heeft ontwikkeld blijft de vliezige kelk eraan zitten. Deze zorgt als een klein parachuutje ervoor dat de vrucht wat verder van de moederplant kan meegenomen worden door de wind. Ook kan de vrucht met behulp van deze vliezige kelk een eindje meedrijven op het water als er sprake is van een erg hoog tij.

MM_130630

Hoofdgroep:
Plantenfamilie:
Plantengeslacht:
Armeria - Armeria
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.05 - 0.50 meter
Bloeiperiodes:
Bloemkleuren:
wit, rood, roze
Bloeiwijze:
hoofdje
Bloemvorm:
trompetvormig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
5 kelktanden, 5 kroonbladen
Meeldraden:
5 meeldraden
Vruchtbeginsel:
bovenstandig
Stijlen:
5
Stempels:
5
Vrucht:
nootje
Zaden:
-
Stengels:
rechtopstaand, behaard, gevuld
Schors:
-
Bladstanden:
rozet, wortelstandig-verspreid, in bundels
Bladvorm:
lijnvormig
Bladrand:
gaaf
Ondergronds deel:
rhizoom/ wortelstok
Plantengemeenschappen:

Het areaal van Engels gras zijn de kuststreken van de koude en gematigde zone van het noordelijk halfrond en de Europese gebergten. Hooggelegen schorren en kwelders zijn in de kuststreken de gebieden waar het staat, zodat het niet te vaak overstroomt met zout water. Het kan zich nog hier en daar handhaven langs de vroegere Zuiderzeekusten. Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland beschrijft Engels gras als een kensoort van het 26Ac Verbond van Engels gras.

De plantensoort 'Engels gras' komt voor in de volgende plantenassociaties:

naamgeving
De naam Engels gras suggereert dat we te doen hebben met een echt gras, zoals Engels raaigras er een is. Maar we hebben te doen met een echte bloemplant met een bloeiwijze die wel wat weg heeft van de hoofdjes van de Composietenfamilie. Maar de bloemen op het hoofdje vertonen veel gelijkenis met die van bijvoorbeeld de Sleutelbloemen. De in de Flora van Heimans, Heinsius en Thijsse gehanteerde Nederlandse geslachtsnaam 'Strandkruid' is beter toepasselijk dan de verwarrende naam Engels gras. Maar de soort beperkt zich niet tot schorren en kwelders. Ze komt enerzijds ook voor in het Geuldal daar waar we de Zinkflora vinden en anderzijds is ze door de goede zouttolerantie ook te vinden langs in de winter gepekelde wegen. Daar wordt deze kleurijke soort tegenwoordig zelfs aangeplant. Ook in tuinen is Engels gras vanwege zijn bloemkleur geliefd.
muntbeeld
Een aardigheid is te weten dat Engels gras in de vorige eeuw van 1937 tot 1952 was afgebeeld op de threepence munt in Groot-Brittannië.  Mogelijk bedoeld als een woordspeling, immers Engels gras heet in het Engels 'thrift' en dat betekent ook 'zuinigheid' (Gerarduskalender, 25 maart 2016).
zinkflora
Een bijzondere vorm van Engels gras vind je in de zogenaamde zinkflora, waarin de bijzonderheid Zinkviooltje erg opvalt. Het Engels gras in deze flora heeft een wat andere ietwat valere kleur dan het Engels gras zoals dat hier is gepresenteerd.

Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Engels gras verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 73.

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 269. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 540.

Een andere determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 816.

Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Arméria marítima.

In het Duitse spraakgebied: Grasnelke, Bleiwurzgewächse; cf Kosmos-Naturführer (2017); Gemeine Grasnelke; cf Rothmaler, W. (1981): Exkusionsflora.