Vetblad, Pinguicula vulgaris, is een zeldzame, insecten verterende plantensoort uit blauwgraslanden, veenheiden en moerassige groeiplaatsen. De planten hebben een rozet van eironde langwerpige bladeren met daarop klieren die dienen voor het vastplakken van kleine insecten of voor de daaropvolgende vertering. De alleenstaande bloemen zijn tweezijdig symmetrisch met een boven- en onderlip, violet van kleur. Een enkele keer komen ook witte bloemen voor.
Vetblad, Pinguicula vulgaris L., uit de Blaasjeskruidfamilie of Lentibulariaceae, is een meerjarige plantensoort, die als bijzondere eigenschap heeft dat hij zich van mineralen voorziet door insecten te verteren op zijn bladoppervlak.
Het zijn planten die te vinden zijn op natte moerassige bodems en in licht zure natte blauwgraslanden. Ze zijn dan ook net als hun leefplek zeer zeldzaam en staan op de rode lijst van beschermde soorten.
Op de bodem staat een platte wortelrozet van langwerpige eironde lichtgroengele bladeren. De bladeren hebben een gave rand die naar boven is omgerold. Onder de rozet hebben ze een beperkt en fijn wortelstelsel, dat niet veel voorstelt. Op de bladeren staan papilvormige klieren met aan de top een relatief grote druppel vloeistof die plakkerig is. Insecten worden aangetrokken door deze glimmende druppels en landen op de bladeren waarna ze vast blijven plakken. De bladeren rollen zich dan verder dicht en het insect wordt verteerd door de verteringssappen die uit de andere op het blad zittende klieren komen. Zo voorziet de plant in zijn behoefte aan mineralen.
Uit het midden van de rozet ontspruit een gladde stengel met bovenaan een alleenstaande bloem. De bloemkroon is tweezijdig symmetrisch, maar als je de twee lippen, boven- en onderlip goed bekijkt, kun je aan de drie slippen van de onderlip en twee slippen van de bovenlip afleiden dat je evolutionair te doen hebt met een vijfbladige kroon. Bloembezoekers kunnen, aangetrokken door de nectar in de spoor, tussen de twee lippen naar binnen en zorgen dan voor de bestuiving. Er staan op bloemkroon twee korte meeldraden met helmknoppen ingeplant en het bovenstandig vruchtbeginsel heeft een stijl met stempel. De onderlip is wat langer dan de bovenlip; op die onderlip kan de bezoeker, langtongige bijen zoals bijvoorbeeld een graafbij, Sphecodes, landen.
Na bevruchting ontwikkelt het vruchtbeginsel zich tot een doosvrucht die veel stoffijn zaad bevat. Naderhand groeit de stengel met de doosvrucht verder door, waardoor de vrucht hoger op komt en boven de omringende vegetatie uit komt te steken. Dit zorgt voor een betere zaadverspreiding door de wind.
MM_210119
Het areaal van Vetblad bestaat vooral uit de bergachtige gebieden en moerassige vegetaties van Europa, het noorden van Noord-Amerika en aan de westrand en oostrand van Azië. Het is een plantensoort die nauw verbonden is aan de landbouwactiviteiten van weleer, waarbij vaak geplagd werd, en door de huidige, meer industriële landbouw gepaard gaande met werken met grote machines, bemesting en ontwatering worden de groeiplaatsen voor Vetblad steeds meer beperkt tot kleine natuurreservaten. Waar we Vetblad nog aantreffen staat het vaak op licht glooiend terrein, wat een beetje herinnert aan het gegeven dat de soort vooral in berggebieden zijn optimum vindt.
Vetblad komt geregeld samen voor met Zonnedauw, maar is nog wat kieskeuriger dan de laatste. De soort wordt ook wel 'kleverig viooltje' genoemd.
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Vetblad verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 246-247.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 543. Of met de nieuwste druk van deze flora: Duistermaat, L (2020) Heukels' Flora van Nederland, 24ste druk: 628.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 897.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Pinguícula vulgária.
