In het eerste deel van de lente, vaak al vroeg in april, bloeit in onze heidevegetaties de Stekelbrem. Deze dwergstruik valt dan tussen de nog dorre hei op door de goudgele bloemen in de trossen aan het eind van de omhoogstekende takken en twijgen. De planten hebben erg kleine priemvormige bladeren en zijn aan de oudere takken bezet met doorns, waardoor ze hun Nederlandse naam eer aan doen.
Naast de Brem kennen we in de Vlinderbloemenfamilie nog een aantal soorten die enige gelijkenis met de Brem hebben. Daaronder is de Stekelbrem, Genista anglica L.. Deze soort hoort tot het geslacht Genista of Heidebrem.
De soorten in dit geslacht zijn allemaal dwergstruiken met een penwortel. Als Vlinderbloemige vind je trouwens aan de zijwortels wortelknolletjes, waarin Rhizobium bacteriën in symbiose leven met de wortelcellen van in ons geval de Stekelbrem.
Op de penwortel heeft de Stekelbrem een liggend stammetjes waaruit de omhoogstekende takken en twijgen te voorschijn komen. Aan de takken zitten scherpe en puntige doorns, die langer zijn dan een halve cm. Ze ontstaan uit zijtakjes en zijn licht gekromd. De twijgen zijn aanvankelijk groen, maar verhouten na enige tijd.
De bladeren zijn erg fijn en maar een mm of 5-6 lang en toegespitst en hebben nauwelijks een steel; steunblaadjes zijn nauwelijks te onderscheiden. De bladeren kunnen afstaan wat erop duidt dat er een soort scharniertje onder aan de bladschijf zit. Dat zou erop kunnen duiden dat we eigenlijk met een gereduceerd veerdelig blad te doen hebben met slechts één deelblaadje!
Aan het eind van de takken zitten de bloeiwijzen. Onder elke bloem zit een schutblad en, doordat deze schutbladeren ongeveer even groot zijn als de gewone bladeren, zie je in de bloemrijke trossen deze grote schutbladeren duidelijk opvallen. Stekelbrem is een vroeg bloeiende soort, die al in de eerste helft van april juist door de goudgele bloemen opvat in de droge heidevelden, die vooral bestaan uit Struikhei. Soms kunnen ze tussen oudere en al hoge Struikhei ook tot een meter, of nog iets meer, hoog worden.
Aan de bloemen valt de kleine vijftandige kelk op die bij nadere beschouwing uit een tweetandige bovenlip en een drietandige onderlip bestaat. Om de kelk staan meestal nog twee steelblaadjes, maar je moet echt een loep gebruiken om dat te zien. De goudgele kronen hebben een relatief korte vlag in vergelijking met de kiel, die zo'n 7 tot 8 mm groot is. De 10 meeldraden zijn alle tien met elkaar vergroeid, er is dus geen aparte vrije meeldraad, zoals we bij veel andere nectarproducerende plantensoorten uit de Vlinderbloemenfamilie aantreffen. Stekelbrem wordt dan ook bestoven door pollenverzamelende bijen. Als een bij een bloem bezocht heeft is vrijwel alle stuifmeel (of pollen) weggehaald. Toch neemt die bij genoeg los pollen mee op zijn lijf om, bij een volgend bloembezoek, een stempel van die volgende bloem te bestuiven.
Stekelbrem is een soort die typisch hoort tot onze droge heides.
MM_140520
Het areaal van Stekelbrem is beperkt tot de kustgebieden van Europa langs de Atlantische oceaan en een aantal plekken in Marokko. Het is een zogenaamde Atlantische soort die in het noorden van Europa reikt tot Jutland en Schotland. Deze dwergstruik van onze heides komt voor in de heidegebieden van de pleistocene delen in Nederland en België, zoals de Kempen, Noord-Brabant, en Gelderland en verder ook in de duingebieden. In Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, wordt de Stekelbrem als kensoort beschreven van de
20 Klasse der droge Heiden
De associaties of plantengemeenschappen waarin de Stekelbrem voorkomt, kun je opzoeken door hieronder op de blauwe balk te klikken.
Tweede bloeiperiode
Symbiose
Wat zijn takdoorns
Uitgebreidere informatie over de ecologie van Stekelbrem en de relaties van deze soort met andere organismen en het milieu kunnen gevonden worden in Weeda, E.J. et al., (1987) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 2: 115.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 357. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 337.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 755.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Genísta ánglica.
