In soms heel natte gras- of hooilanden maar ook in natte duinvalleien en moerastrilvenen kun je de halfparasiet Moeraskartelblad, Pedicularis palustris aantreffen. De plantensoort lijkt in eerste instantie wel wat op een van de soorten met paarse lipbloemen. Maar daar wijkt de soort bij nader inzien toch wel van af. De bladeren staan niet kruisgewijs, maar in een rozet en verspreid aan de stengel. Ook zijn de bladeren dubbel geveerd en de rand is sterk gekarteld.
Een steeds zeldzamer wordende eenjarige plantensoort is Moeraskartelblad, Pedicularis palustris L., uit de Bremraapfamilie. Het is een halfparasiet die in het wortelstelsel van andere planten doordringt en mineralen aftapt, maar met bladgroen. De planten kunnen zelf via de fotosynthese voor hun organische suikerverbindingen zorgen.
De planten hebben een bladrozet en een rechtopstaande stengel, die zich, soms sterk, vertakt. Maar ze hebben geen bovengrondse op de grond liggende zijstengels, zoals we bij Heidekartelblad aantreffen. Aan de stengels staan de bladeren verspreid en niet zoals bij de soorten der lipbloemenfamilie kruiswijs tegenoverstaand. De bladeren zijn dubbel geveerd en de bladrand is heel sterk gekarteld.
De bloemen zijn tweezijdig symmetrisch en lijken daardoor wel heel erg op de bloemen van de Lipbloemenfamilie. De bloemen staan niet in schijnkransen, maar vormen een tros met schutbladeren onder de bloemen. De kelk is tweelippig en sterk behaard, een goed onderscheid met Heidekartelblad dat een onbegaarde kelk heeft. De bovenrand van de kelk is gekroesd. De paarse bloemen bestaan uit een duidelijke onderlip en bovenlip. De onderlip bestaat uit drie grote slippen en de uit twee vergroeide kroonbladen bestaande bovenlip heeft twee tanden aan de top en twee tanden halverwege de bovenlip. Meestal zie je het stempel net onder die bovenlip uitsteken. De vier meeldraden geven een droog stuifmeel af dat op de rug van bezoekende hommels of grotere bijen wordt afgegeven. Deze nemen het pollen mee en bij een volgend bloembezoek kan dit worden afgegeven aan het ontvankelijke stempel. Na bevruchting groeit het bovenstandig vruchtbeginsel uit tot een doosvrucht. Deze doosvrucht is niet vierhokkig zoals we dat kennen van de Lipbloemen.
Moeraskartelblad is een steeds zeldzamer wordende soort die op de rode lijst staat vermeld als kwetsbaar. Dat komt doordat onder meer door ontwatering of waterstandsverlaging de natte graslanden droger worden.
MM_130615
Moeraskartelblad heeft een areaal dat zich uitstrekt over Europa, Siberië en China. De soort komt voor in trilveenmoerassen, op natte hooilanden en in vochtige duinvalleien. De bodem is altijd drassig en matig voedselarm. In Oost-Brabant komt de soort voor in de Wijstgebieden bij Veghel en ook op een nat terrein in de Staddijk bij Nijmegen. De opnamen zijn op beide plaatsen gemaakt. Schaminée, J. et al. (2010) Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland, deelt Moeraskartelblad als kensoort in in de
09 Klasse der Kleine zeggen
Moeraskartelblad is een halfparasiet. Weliswaar heeft de plant bladgroen (of chlorophyl), maar met zijn wortels boort hij zich toch in de wortels van andere planten en profiteert aldus van de aanvoer van mineralen uit de vaak arme bodems waarop de plant groeit.
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Moeraskartelblad verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 232.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 526. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland: 641.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 881.
Uitspraak van de wetenschappelijke naam: Pediculáris palústris.
