De verscheidenheid aan inheemse planten in Nederland is groot, maar wist je dat een deel van deze planten eigenlijk niet inheems is? Het gaat hier om de zogenaamde archeofyten. Planten die lang geleden, voor 1492, door menselijk toedoen in ons land zijn gekomen worden archeofyten genoemd. Deze groep wordt, in tegenstelling tot de neofyten (planten die na 1492 zijn geïntroduceerd en verwilderd), tot de inheemse flora gerekend. Ze maken al zo lang deel uit van het landschap dat ze er gewoon bijhoren.
De Romeinen hebben in hun tijd veel planten met zich meegebracht tijdens hun veroveringen door Europa heen. Ze dienden als voedsel of medicijn voor de troepen en zijn na de val van het grote rijk gewoon gebleven. Zo plantten zij bijvoorbeeld vaak Zevenblad (Aegopdium podagraria) langs hun routes als extra voedselvoorziening voor de legers die onderweg waren. Ook de Tamme kastanje (Castanea sativa) en de Kleine maagdenpalm (Vinca minor) hebben we aan de Romeinen te danken. Laatst genoemde was een heilige plant voor hen die symbool stond voor onsterfelijkheid.
Ook de opkomst van de akkerbouw heeft voor veel nieuwe soorten gezorgd, die daarvoor niet in het Nederlands landschap voorkwamen. Bolderik (Agrostemma githago), Wilde haver (Avena fatua) en de Smalle weegbree (Plantago lanceolata) zijn hier enkele voorbeelden van. Deze planten zijn hier inmiddels zo goed ingeburgerd dat ze er helemaal bij horen en ze verdienen dan ook dezelfde bescherming en aandacht die we aan de rest geven.
Persoonlijke favoriet onder de archeofyten is voor mij toch wel echt de Heemst (Althaea officinalis). Deze is reeds lange tijd ingeburgerd in Nederland en inmiddels, net als vele inheemse soorten, op de rode lijst beland. Over de Heemst is veel te vinden in de geschiedenis. Heemst werd beschouwd als toverplant en was een zogenaamde ‘allesgenezer’, een zalfje van de wortel gemaakt zou je handen vuurvast maken. In oude bronnen vinden we het gebruik van heemst terug in zowel Egypte, het oude Griekenland, als Mesopotamië. Geen wonder dat ook deze zijn weg met de mensen naar het Noorden vond tijdens de vele migraties en veroveringen. De plant was erg geliefd.
Archeofyten vertellen verhalen en niet alleen plantenverhalen; ze vertellen over onze geschiedenis. De reizen die we als mensheid hebben gemaakt en de ontwikkelingen die we hebben doorgemaakt. Volg de reis van deze planten terug in de tijd en je doorloopt interessante stukken van onze geschiedenis. Zo leer je niet alleen de plant, maar ook je eigen wortels beter kennen.
Tekst en foto door Cornelis Jan Cuperus, 15 juni 2019, © Flora van Nederland - Cornelis Jan Cuperus