In bloei herken je Tuinjudaspenning aan de paarse kleur van de relatief grote kruisvormige bloemen. Soms is de kleur wit. Maar het meest opvallend zijn na de bloei de zilverkleurige restanten van de ronde tot ovale vruchten, die doorgaans zo'n 3 cm in doorsnee zijn. De hartvormige bladeren zijn onderaan de plant behoorlijk lang gesteeld, maar boven in de plant zijn ze kleiner en zonder steel zittend. De stengels zijn behaard, waarbij de beharing onder in de plant wat uitbundiger is dan boven in de plant.
Tuinjudaspenning, Lunaria annua L., is een éénjarige kruid uit de Kruisbloemenfamilie of Brassicaceae.
De plant heeft rechtopstaande stengels, die behaard zijn, gevuld en rolrond. Direct boven de penwortel vertakt de plant al zodat hij een bossig uiterlijk kan hebben. Ook boven in de plant zie je wat vertakkingen die in de oksels van de hoger staande bladeren staan.
De hartvormige bladeren zijn onder in de plant lang gesteeld, maar boven in de plant zijn de bladstelen kort of zelfs zijn de bladeren zonder steel zittend. De hartvorm van de bladeren is bovenin de plant wat meer uitgesproken dan onderin de plant omdat de bladeren bovenin de plant duidelijk meer een spitse punt hebben. De rand van de bladeren is getand tot gekarteld of gezaagd.
Alle omhoog staande stengels en vertakkingen eindigen in trossen met bloemen. Het zijn typische kruisbloemen met vier kelkbladen en vier kroonbladen. Wat we wel bij meer planten uit de Kruisbloemenfamilie zien, treedt ook bij de Tuinjudaspenning op: de vier kelkbladen hebben een kleur die niet veel afwijkt van de kleur van de relatief grote kroonbladen; deze kunnen wel twee cm groot zijn. Meestal is de kleur paars tot roodpaars, maar planten met witte bloemen komen ook voor. Er zijn vier lange en twee korte meeldraden te onderscheiden, die aanvankelijk groene helmknoppen hebben. Onderaan de meeldraden wordt rond de stamper nectar afgescheiden, maar de bloemen zijn vrijwel geurloos.
Het bovenstandig vruchtbeginsel groeit na bevruchting uit tot een platte ovaalvormige vrucht van 3 bij 2,5 cm. Wanneer deze vrucht uitrijpt, de kleppen en zaden verdwenen zijn, blijft het zilverkleurig tussenschot nog lang aan de plant zitten. Dit lijkt sterk op een munt. Vandaar de naam Judaspenning. In de vrucht ontwikkelt zich een aantal, meestal 6 of 7 zaden; ze hebben de vorm van een nier en zijn gevleugeld, dat wil zeggen dat ze een vliezige rand hebben. De stijl staat nog lang boven op het hauwtje als een snavel. Vanwege de afmetingen van de vrucht namelijk minder dan driemaal zo lang als breed, noemen we dit type vrucht een hauwtje in tegenstelling tot hauwen, die altijd meer dan driemaal zo lang als breed zijn.
Tuinjudaspenning tref je aan op beschaduwde plekken bijvoorbeeld langs bosschages of in de rand van struikgewas of bossen; de bodem moet redelijk voedselrijk zijn. De is van oorsprong afkomstig uit het zuidoosten van Europa en wordt veel als tuinplant aangeplant, maar de plant verwildert gemakkelijk en raakt meer en meer ingeburgerd in de vrije natuur.
MM_200421
Tuinjudaspenning komt van oorsprong niet in onze contreien voor, maar is afkomstig uit het zuidoosten van Europa. Waarschijnlijk is de soort, die je dus kunt beschouwen als een exoot in onze flora, in de loop der eeuwen hier terecht gekomen vanwege de typische hauwtjes, de ronde vruchten die na uitrijpen alleen nog bestaan uit de zilverkleurige tussenschotten van de vrucht. Dat heeft de plant populair gemaakt omdat die 'munten' heel decoratief overkomen in een boeket, met name in de wintertijd.
De vruchten worden wel in verbinding gebracht met het lijdensverhaal van Jesus Christus die door de apostel Judas Iskariot verraden werd aan de Joodse Hogepriesters voor een bedrag van dertig zilverlingen. Dat zal de religieuze gedachten hebben opgeroepen deze zilverkleurige vruchten als 'munten' te associëren met deze Judaspenningen. Dat verklaart dan ook meteen de Nederlandse naam van de plantensoort.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 425. Of met de nieuwste druk van deze flora: Duistermaat, L (2020) Heukels'flora van Nederland, 24ste druk: 498.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 511 en 543. In deze flora wordt de Nederlandse naam Judaspenning gebruikt.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Lunária ánnua.
