Onder de zeldzame orchideeën valt de Poppenorchis op door de geelgroene kleur van de bloemen en de vorm van de onderlip die je doet denken aan pop. De mensvormige bloemen staan met vele bij elkaar in een smalle slanke aar. De groene bladeren staan bijna alle bij elkaar in een rozet. De planten zijn strikt gebonden aan kalkrijke, tamelijk droge bodem, hetzij aan duingrasland of kalkgrasland in het Mergelland.
Een der zeer zeldzame orchideeën is de Poppenorchis, Orchis anthropophora (L.) All., uit de Orchidaceae of Orchideeënfamilie, die we hier hebben kunnen fotograferen op een plek in het Mergelland aansluitend bij de Sint Pietersberg. We treffen de Poppenorchis hier aan op een typische standplaats voor deze soort. Uiteraard laten we de ondergrondse delen van deze plant, het zijn knollen, niet zien, omdat ze als beschermde soort nooit mag worden geplukt, laat staan uitgegraven. Mensen die zich hieraan schuldig maken kun je met geen mogelijkheid natuurliefhebbers noemen.
Net boven het maaiveld heeft de meerjarige plant, die tot zo'n 40 cm hoog kan worden, een aantal langwerpige bladeren in een soort rozet staan en een enkel blad vind je langs de stengel iets daarboven. De stevige stengel is rond en hogerop ook wel een beetje kantig.
Bovenaan de stengel tref je de aarvormige bloeiwijze aan. Het is een smalle, maar tamelijk lange aar met veel bloemen die als geheel een slanke indruk maakt. Elke bloem staat met zijn onderstandig vruchtbeginsel op de aaras ingeplant. Een schutblad ontbreekt. Ook zie je aan de bloemen geen spoor zoals we die wel aantreffen bij de andere Orchissoorten. De bloemen zijn geelgroen van kleur met bruine randen langs de bloemdekbladen die een echte helm vormen. ook op de bloemdekbladen vind je wel een bruine middenstreep. De bloemdelen van de onderlip lopen wel een beetje rood aan. De onderlip bestaat uit drie delen, waarbij het middelste deel ook nog over een tamelijk grote lengte is gesplitst. De onderlip doet je daardoor aan een mensje denken en gecombineerd met de drie bloemdekbladen die de bovenkant van de bloem vormen is al snel de associatie met een pop gelegd. Boven de onderlip zie je het zuiltje met daarin het stempel en de polliniën, de stuifmeelklontjes, die door een bezoekend insect kunnen worden meegenomen naar een volgende bloem. Zo komt de bestuiving tot stand waarna bevruchting plaatsvindt en in het onderstandig vruchtbeginsel het stoffijne zaad gevormd kan worden. Dit zaad wordt door de wind verspreid.
Poppenorchis vind je niet alleen op kalkrijke en matig droge bodem in het Mergelland maar ook in de kalkrijke duingraslanden aan de kust.
MM_190912
Het verspreidingsgebied van de Poppenorchis strekt zich uit van het Middellandse Zeegebied langs de Atlantische oceaan tot in het midden van Europa. Nederland en België liggen net binnen het noordelijk deel van het areaal, zodat je de Poppenorchis nog net kunt vinden in het zuiden van Limburg in het Mergellandgebied en aansluitend in de Ardennen en in de kalkrijke duinen van het zuidwesten van Nederland. De beeldopnamen voor de website zijn gemaakt op het Belgisch deel van de Sint Pietersberg.
Het ontbreken van een spoor en de lange slippen van de onderlip maken de bloem heel bijzonder en goed gelijkend op een mens of een pop.
Zeldzaamheid
Poppenorchis was een door de flora en faunawet wettelijk beschermde plant tot 2017 en staat nu nog als 'bedreigd' vermeld in de Heukels' Flora van Nederland (2020).
Nog meer informatie over de ecologie van de Poppenorchis en de relaties met andere organismen en het milieu is te vinden in Weeda, E.J. et al., (2003) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 5: 376
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 113. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 148.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 355. In deze flora wordt de wat oudere wetenschappelijke naar Aceras anthropóphorum gebruikt.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Órchis anthropóphora
