Groot spiegelklokje - Legousia speculum-veneris

Een opvallend, maar zeldzaam wordend graanakkerkruid is Groot spiegelklokje, Legousia speculum-veneris. De violette vlakke bloemkronen vallen direct op in akkers, die niet sterk bemest worden. Tegenwoordig zijn dit vaak speciaal aangelegde en verarmde akkeronkruidterreinen in natuurreservaten. De pluimen met bloemen geven naast Klaprozen, Korenbloemen en andere typische akkeronkruiden kleur aan dergelijke akkers.

Klik op een foto voor kenmerk met uitleg:
Ontdek het nieuwe Flora determineren klik-aan klik-uit.
Verspreidingskaart
Ecologische parameters

Groot Spiegelklokje, Legousia speculum-veneris (L.) Chaix, uit de Klokjesfamilie of Campanulacea is heden ten dage een vrij zeldzame vertegenwoordiger van de Klokjesfamilie, die op de Rode lijst van beschermde plantensoorten staat.

Op de dunne penwortel ontwikkelt de éénjarige soort een rechtopstaande nogal vertakte stengel en kan daarbij tot tussen de 3 en 4 dm hoog worden. De bladeren staan verspreid aan de stengel en vertakkingen; ze zijn eirond tot langwerpig en enigszins gegolfd.

De bloemen staan in een open pluim boven in de plant en in bloei zie je de donker paarsblauwe tot violette bloemen, met een gele keel, open staan. Ze zijn ook geopend als het donker weer is. De vijf kelkslippen zijn even lang als de vergroeide kroonbladen die vrijwel in één vlak staan. Je ziet de kelkslippen dan tussen de vijf kroonbladen uitsteken. De kroon heeft wel iets van een ster en is tussen de 15 en 25 mm breed; een klokvorm zie je eigenlijk helemaal niet. Er zijn vijf meeldraden en op het onderstandig vruchtbeginsel staan drie stijlen met stempels. Het vruchtbeginsel en later de vrucht is eigenaardig in die zin dat het langwerpig is en driekantig. Als het uitgroeit tot een doosvrucht na bestuiving en bevruchting blijven de vijf kelkslippen op de vrucht staan. De doosvrucht splijt van boven af in 3 delen open. Het grove driekantige zaad lijkt lang kiemkrachtig.
Soms treedt er zogenaamde kleistogame bevruchting op bij gesloten blijvende bloemen. Overigens is het driekantig zaad, 1,5 mm groot, lang kiemkrachtig, wat tot uiting komt als een bemeste akker teruggebracht wordt naar een minder bemest systeem en dan plotseling Groot spiegelklokje weer optreedt na jarenlange afwezigheid.

MM_240826

Hoofdgroep:
Klokjes- en Asterachtigen
Plantenfamilie:
Klokjesfamilie - Campanulaceae
Plantengeslacht:
Spiegelklokje - Legousia
Plantvorm:
kruid
Plantgrootte:
0.10 - 0.35 meter
Bloeiperiode:
Mei - Juli
Bloemkleur:
violet
Bloeiwijze:
pluim
Bloemvormen:
vijftallig, regelmatig
Bloemtype:
tweeslachtig
Bloembladen:
5 vergroeide kroonbladen, 5 kelkslippen
Meeldraden:
5 meeldraden
Vruchtbeginsel:
onderstandig
Stijlen:
1
Stempels:
3
Vrucht:
doosvrucht
Zaden:
-
Stengels:
rechtopstaand, kantig
Schors:
-
Bladstand:
verspreid
Bladvormen:
eirond, langwerpig
Bladranden:
gelobd, gaaf, gegolfd
Ondergronds deel:
penwortel
Plantengemeenschappen:
Pionier, Akker, Ruderaal

Het areaal van Groot spiegelklokje omvat het midden en zuiden van Europa en Azië. Het staat op kalkhoudende en wat vochtige bodem in Zuid-Limburg, langs de rivieren en op Zuid.Beveland op niet en wel bewerkte graanakker-bodems en in aangrenzende ruigten. Veranderende landbouw heeft veel bijgedragen aan de huidige achteruitgang. Ook wordt het als tuinplant aangeplant, maar dan is het meestal een variant met witte bloemen.

De plantensoort 'Groot spiegelklokje' komt voor in de volgende plantenassociaties:

Groot spiegelklokje is vanaf 2017 beschermd door de wet natuurbescherming. De fraaie soortsnaam speculum-veneris betekent letterlijk vertaald spiegel van Venus.

Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van Groot spiegelklokje, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 17.

Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk:

Of met de nieuwste druk van deze flora: Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland, 24ste druk: 733.

Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk:

Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Legóusia spéculum-venéris

Met dank aan Jan van Twisk, die een deel van de gepresenteerde informatie heeft aangereikt.

Terug