Een opmerkelijke distel is de Aarddistel. De naam zegt het al: deze distel staat vlak boven de grond en heeft vrijwel nooit een echt duidelijke stengel. De bladeren staan in een soort rozet en de kleur van de bloemen in het urnvormige hoofdje, meestal is er slechts één hoofdje, zijn roodpaars van kleur. Deze Vederdistel is een kalkindicator en vind je dan ook op kalkgraslanden.
In kalkgraslanden kun je een bijzondere en zeldzame Vederdistelsoort aantreffen, namelijk de Aarddistel, of Cirsium acaule (L.) Scop., uit de Composietenfamilie of Asteraceae. Het is een meerjarige soort die de winter doorkomt met zijn wortelstokken.
De planten staan dicht op de bodem, omdat de stengel zeer kort is en afwezig lijkt. De planten staan derhalve direct op de wortelstok, die kruipend en sterk vertakt is en uitlopers heeft. Een aantal planten bij elkaar in de buurt kan dan ook in feite één en dezelfde plant zijn. Een enkele keer kan de stengel wel eens een paar cm groot zijn waardoor de plant wat hoger in de vegetatie kan staan, maar hoger dan zo'n 25 cm zal de Aarddistel niet worden.
De bladeren staan daarom als het ware in een rozet, hoewel dat bij heel goed beschouwen niet het geval is, want ze staan verspreid aan de erg korte stengel, die dus niet verlengt. De bladeren zijn veerspletig en gelobd met zijslippen met een heel stekelige bladrand. Ze hebben geen stekels op de bovenzijde van het blad en zijn kaal, maar aan de onderkant zijn ze fijn behaard. De bovenkant van het blad is glanzend donkergroen, terwijl de onderkant lichter van kleur is.
Op de rozet staat één hoofdje met rode tot roodpaarse buisbloemen, waarbij de vijf bloemslippen van de vergroeide kroonbladen goed zichtbaar zijn. Soms staat tot maximaal een viertal hoofdjes in een kluwen bij elkaar, maar dat zul je alleen aantreffen als de planten een duidelijk stengel hebben en daardoor tot zo'n 25 cm hoog kunnen zijn. Het hoofdje is urnvormig en tamelijk hoog en lijkt daardoor wel wat op de hoofdjes van de Knoopkruiden. De kelk ontbreekt, maar er staat wel pappus op het onderstandig vruchtbeginsel.
Na bevruchting groeit het vruchtbeginsel uit tot een klein nootje en dit kan met behulp van het parachuutvormige pappus door de wind worden verspreid. In het najaar sterven de individuele planten af, maar de wortelstok overwintert.
MM_190228
Aarddistel is een soort die gebonden is aan kalkrijke bodems, direct zonlicht en veel warmte en is daardoor in zijn verspreiding beperkt tot de kalkplateaus van Zuid-Limburg. Ook in de aangrenzende gebieden in België, zoals in de Voerstreek kun je deze zeldzame Vederdistelsoort vinden. Verder is de plant ook te vinden in het duingebied van Vlaanderen, maar niet in de Nederlandse duinen. Het volledige verspreidingsgebied omvat het midden van Europa en strekt zich uit van het oosten van Spanje tot het midden van Engeland, het zuiden van Scandinavië en het Oostzeegebied Enige plekken in de Balkan kun je als een soort voorpost beschouwen van het totale areaal. De grasmat moet laag blijven voor deze plant en dat betekent dat ze afhankelijk is van begrazing bijvoorbeeld door schapen, zoals we dat van oudsher kennen in Zuid-Limburg.
Vermeldenswaard is dat er bastaardering kan optreden met de Moesdistel, die eveneens beperkt is tot het zuiden van Limburg. Deze bastaard Cirsium x rigens is enkele malen gevonden. Dergelijke bastaarden kun je daar vinden waar kalkgraslanden grenzen aan beekdalen. De bastaard heeft nu eens meer eigenschappen van de ene dan weer van de andere ouder.
Als u geïnteresseerd bent in meer uitgebreide gegevens over de ecologie van de Aarddistel, de relaties met andere organismen en het milieu, dan vindt u dat in Weeda, E.J. et al., (1991) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 4: 139-140.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 619. Of met de nieuwe 24ste druk van deze flora: Duistermaat, L. (2020) Heukels' Flora van Nederland: 677.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 1094. In deze flora luidt de wetenschappelijke naam: Cirsium acaulon.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Círsium acaúle.