De Gulden sleutelbloem, Primula veris, is aan te treffen in graslanden en in bossen. De gele bloemen hebben aan de binnenkant op de vijftallige wat holle kroon vijf duidelijke oranje stippen. De kelkbuis is breed, wat ook een duidelijk onderscheid is met de Slanke sleutelbloem. De bladeren staan in een rozet boven de kleine wortelstok. De bladschijf loopt tamelijk abrupt uit in twee lijsten langs de hoofdnerf.
Gulden sleutelbloem, Primula veris L., uit de Sleutelbloemfamilie of Primulaceae is wat zeldzamer dan de verwante Slanke sleutelbloem en lijkt hier ook wel wat op, maar er zijn duidelijke verschillen waar we hier verder ook op ingaan. De soort is meerjarig en overwintert met zijn ondergrondse delen.
De planten hebben een kleine schuinstaande wortelstok, waaruit de tamelijk grote spatel- tot omgekeerd eivormige bladeren te voorschijn komen. Ze lijken een krans of rozet te vormen. De grote nogal gekreukelde bladeren hebben een nogal abrupt langs de bladsteel aflopende bladschijf, die als het ware langs de bladsteel links en rechts een lijst vormt. Op de nerf aan de onderzijde van het blad vind je tot helemaal onderaan de bladvoet heel veel tamelijk lange afstaande haren. De rand van het blad is gelobd tot gekroesd, een onderscheid met de Slanke sleutelbloem die een getande bladrand heeft.
Uit het midden van de bladerkrans komt een (of meer) rechtopstaande en fijn behaarde stengel tevoorschijn. Bovenaan de stengel staat een scherm van gesteelde bloemen. Deze hebben een vergroeide kelk met vijf kelktanden. De kelk is breed en opgezwollen, een verschil met de kelken van de Slanke sleutelbloem, die veel smaller zijn. Ook de kelk is fijn behaard. De kelktanden zijn breed driehoekig. De vergroeide dooiergele bloemkroon heeft geen vlakke zoom en is klokvormig en lijkt daardoor minder op een trompet dan de bloemkroon van de Slanke sleutelbloem. Een goed onderscheid met de Slanke sleutelbloem zijn de vijf oranje en duidelijke vlekken: op ieder kroonblad aan de binnenkant één.
De vijf meeldraden staan op de kroonbladen ingeplant, daar waar de kroonbuis zich verbreedt. De nog niet rijpe helmknoppen buigen naar elkaar toe zodat de bloem afgesloten lijkt. De stijl heeft een knopvormig stempel en net als bij de Slanke sleutelbloem kent de Gulden sleutelbloem het systeem van heterostylie, waarbij de stijl of kort is, waardoor de stempel onder in de bloembuis blijft, of lang, waarbij de stempel boven de helmhokken uitsteekt. We noemen dit ook wel bloemdimorphie, letterlijk vertaald bloem in twee (di) vormen (morphie).
De zaden van de Gulden sleutelbloem worden net als bij de Slanke sleutelbloem door beweging door de wind uit de rechtopstaande zaaddozen verspreid. Deze zaadverspreiding door de wind wordt met het begrip anemochorie aangeduid.
MM_201026
Het verspreidingsgebied van de Gulden sleutelbloem omvat Europa en het gematigde deel van Azië. De plant komt vooral voor in bossen en graslanden en verder ook wel langs rivieren.
Bij de Gulden sleutelbloem tref je ook zogenaamde bloemdimorphie aan. Het is een mechanisme om te voorkomen dat er zelfbestuiving optreedt. Soms zie je dat in de bloem een korte stijl aanwezig is waardoor het stempel in de bloembuis onder de helmknoppen blijft; bij andere bloemen zie je juist dat de stijl verder uitgroeit, waardoor het stempel juist boven de helmknoppen uitsteekt.
Gulden sleutelbloem was een door de flora en faunawet wettelijk beschermde plant tot 2017 en omdat de soort op de Rode lijst staat als kwetsbaar, is het goed om deze planten te ontzien.
Voor meer uitgebreide informatie over de relaties met andere organismen, het milieu en de ecologie van Gulden sleutelbloem verwijzen wij naar Weeda, E.J. et al., (1988) Nederlandse oecologische Flora. Wilde planten en hun relaties. Deel 3: 57-58.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Duistermaat, L (2020) Heukels'flora van Nederland, 24ste druk: 568.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 811. In deze flora worden de Nederlandse namen Gewone sleutelbloem en Echte sleutelbloem nog gebruikt.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Prímula véris.
