Buxus is een geliefde struik om hagen mee te maken en ook om de struik in allerlei vormen te knippen. Buxus wordt ook wel eens Palmboompje genoemd. De plant heeft altijd groen blijvende leerachtige, ovale tot elliptische bladeren. De kleine bloemen staan in kluwens in de oksels van de tegenoverstaande bladeren. De mannelijke bloemen hebben vier gele bloemdekbladen en vier meeldraden. Ook de vrouwelijke bloemen hebben vier bloemdekbladen. Het is een tuinplant die maar zelden verwilderd in de flora is aan te treffen.
Buxus, in een oudere flora ook wel Palmboompje genaamd, is een altijd groen blijvende struik, die soms de vorm van een kleine boom kan krijgen. De wetenschappelijke naam is Buxus sempervirens L. en het is een soort uit de Buxusfamilie. Buxus kennen we vooral als een struik die zich uitstekend leent voor sierhagen en allerlei vormen, waarin de struik geknipt kan worden. Je vindt deze soort dan ook vooral in tuinen, parken, en rond kastelen en buitengoederen.
De struiken hebben van het wortelstelsel tamelijk rechtopgaande stammen die grijs van kleur zijn en later wat naar bruin kleuren. De jongere takken en twijgen zijn groen van kleur en aan deze takken en twijgen staan de leerachtige bladeren tegenover elkaar en zelfs kruisgewijs. De bladeren zijn aan de bovenkant glanzend donker groen en aan de onderkant dof licht groen. Ze hebben een duidelijke hoofdnerf en een gave maar enigszins omgebogen bladrand. Ze zijn zo'n anderhalf tot ruim drie centimeter groot en hebben een wat afgeplatte top. De bladsteel is zo'n 2 mm lang en de heel smalle randen van de bladschijf lopen een flink stuk door langs de twijgen, waardoor die een vierkante doorsnede lijken te hebben. De bladeren hebben geen steunblaadjes.
Buxus is een eenhuizige plantensoort en dat houdt in dat er aan een en dezelfde plant zowel mannelijke bloeiende bloemen als vrouwelijk bloeiende bloemen zijn te vinden. Tijdens de bloei in de maand maart en soms ook nog wel in begin april vallen vooral de mannelijke bloeiende meeldraadbloemen op. Ze staan in kluwens dicht opeen in de oksels van de bladeren. Deze bloemen hebben vier gele bloemdekbladen en als ze openen komen er vier meeldraden tevoorschijn met gele helmhokken. Als deze helmhokken openen kun je de gele stuifmeelkorrels of het pollen met een loep goed waarnemen. Om elke bloem staan een paar piepkleine bruingroene schutbladeren. De vrouwelijk bloeiende bloemen vallen minder op. Ze bestaan naast de bloemdekbladen eigenlijk alleen maar uit een bovenstandig vruchtbeginsel dat omgeven is door een aantal spiraalsgewijs geplaatste bladeren die erg klein zijn. Na bevruchting ontwikkelt zich de doosvrucht.
Een enkele keer verwildert de Buxus, maar dat is zo zeldzaam het geval dat je gerust kunt spreken van een gecultiveerde tuinplant.
MM_170313, gewijzigd 200314
Het oorspronkelijke verspreidingsgebied van Buxus is het zuiden en midden van Europa en het westen van Azië. De sierstruik Buxus is inmiddels erg gewild en wordt veel vermeerderd. Je vindt hem nu heel veel in tuinen, parken en buitengoederen aangeplant. Daardoor is het verspreidingsgebied veel groter geworden.
Momenteel worden veel planten aangetast door de rupsen van een uit China in Europa binnengebrachte vlinder. De rupsen hebben hier geen natuurlijke vijanden en werden aanvankelijk ook nog niet door vogels gegeten, waardoor de Palmboompjes kaal gevreten worden en dan sterven. Hoe lang deze plaag zal aanhouden is niet te voorzien. Intussen is er een aantal vogels dat de rupsen voor hun jongen verzamelt om ze ermee te voeren.
Tradities
Buxus wordt ook wel Palmboompje genoemd. Dat heeft te maken met de traditie in de Christelijke kerk, die op Palmzondag wordt levendig gehouden. De Christelijke kerken gedenken op Palmzondag de feestelijke binnenkomst van Jezus in Jerusalem, waarbij de mensen hem verwelkomden al zwaaiend met Palmtakken. In noordwest Europa wordt de Buxus als alternatief gebruikt voor deze palmtakken vandaar de Nederlandse naam Palmboompje. Er bestaat geen verwantschap met de botanische Palmen. Een jaar oude Buxustakken worden in de katholieke kerk verast en deze as wordt op Aswoensdag gebruikt om een kruis te maken op het voorhoofd van de gelovige. Zo gedenken de katholieken dat ze 'stof zijn en tot stof zullen wederkeren'.
Buxusmot
In het tweede decennium van de 21ste eeuw werden vele Buxusplanten het slachtoffer van de plotseling zich sterk vermeerderende Buxusmot. Dit heeft tot grote paniek geleid, omdat veel planten in tuinen, vooral ook in beroemde tuinen van paleizen werden kaal gevreten door de rupsen van deze vlinder. Bestrijding vond toen plaats met chemische bestrijdingsmiddelen (insecticiden). Dat hoeft tegenwoordig niet meer omdat met name Mezensoorten ontdekt hebben dat deze rupsen uitstekend voedsel zijn voor de jongen. Zo wordt de Buxusmot tegenwoordig met een biologische prooi-predator relatie in de hand gehouden. Overigens zijn Mezen ook uitstekende wegvangers van de Eikenprocessierups, die eveneens als voedsel aan de jongen worden gevoerd.
Giftigheid
Buxus is dodelijk giftig; wees er dus voorzichtig mee.
Het determineren op wetenschappelijke basis kan gebeuren met behulp van Meijden, R. van der (2005) Heukels' Flora van Nederland, 23ste druk: 267. In deze flora luidt de officiële Nederlandse naam Palmboompje. Of met de nieuwste druk van deze flora: Duistermaat, H(Leni). (2020) Heukels' Flora van Nederland, 24ste druk: 322, waar deze soort weer wordt aangeduid met de Nederlandse naam Buxus.
Een andere gemakkelijke determinatie is mogelijk met Heijmans, E., Heinsius, H.W. en Thijsse, Jac.P. (1983) Geïllustreerde flora van Nederland, 22ste druk: 625.
Uitspraak (accenten) van de wetenschappelijke naam: Búxus sempérvirens
In het Duitse taalgebied heet de plantensoort Buchsbaum; Rothmaler, W. (1981) Exkursionsflora für die Gebiete der DDR und der BRD. Band 2 Gefässpflanzen, 10e druk: 224.
