De natuur om ons heen wordt in rap tempo groener. Ook de bomen lopen al uit met blad en bloesems. Eentje laat echter nog even wat langer op zich wachten, namelijk de es. Deze boom is bijna altijd als laatste in het groen. Dit doet hij met opzet, want de es is namelijk heel gevoelig voor vorst. Hij kiest er dus voor om een beetje langer te wachten met uitbotten om het risico van bladverlies, en daarmee verminderde fotosynthese, te verlagen. Zijn grote bladeren zijn uiteraard enorme zonnecollectoren, maar door de omvang droogt de boom ook sneller uit, om dit te compenseren wortelt de es verder en dieper dan de meeste andere boomsoorten. Een stelregel voor de omvang van het wortelstelsel is voor de meeste bomen dat het wortelstelsel 1 tot 1,5 keer de omvang van de kroon is. Voor de es geldt; omvang wortelstelsel is gemiddeld 3 keer de omvang van de kroon. Zijn tactiek werkt, want het kunnen enorme bomen worden en groeien snel. Een gezonde es zal dan ook niet snel omwaaien, zelfs als hij enorm groot is geworden
Helaas gaat het niet zo goed met de essen van ons land. Er heerst namelijk een ziekte onder deze soort die sinds 2016 een snelle opmars maakt. Volgens de site van Staatsbosbeheer is inmiddels 80% van de essenpopulatie getroffen door deze ziekte die bekend is onder de naam essentaksterfte. Zoals de naam al doet vermoeden laat deze ziekte zich vooral in de takken zien, beginnend bij de jonge uitlopers en het blad. De es sterft langzaam maar zeker steeds verder af. Alhoewel de ziekte zich in de kroon laat zien, zit het probleem hem in het wortelstelsel. Een schimmel tast deze aan waardoor de es in zijn kracht en levensenergie aangetast wordt. Om te overleven stoot hij eerst de verste uitlopers af om het centrum van te behouden. Het proces blijft zich echter gestaag voortzetten tot de hele boom is gestorven.
De es hoort echt in het Nederlands landschap thuis en ze werden vroeger veel om boerenerven heen geplaatst. Het zijn niet alleen sterke bomen die voor de nodige beschutting zorgen, het blad werd gebruikt als plaatsvervangend veevoer in tijden van schaarste. Hij heeft zich goed aangepast aan het leven in een zompig Nederland en kan zich daardoor goed handhaven in ons klimaat. Laten we hopen dat hij zijn vindingrijkheid nu aanwendt om de essentaksterfte het hoofd te bieden.
Tekst door Cornelis Jan Cuperus, 15 april 2019, © Flora van Nederland - Cornelis Jan Cuperus
